Με αφορμή τη συμμετοχή μου στο τουρνουά αγγλικής επιχειρηματολογίας και αντιλογίας το 2009, προέκυψαν μια σωρεία ερωτημάτων και προβληματισμών που με ακολούθησαν και μετά τη λήξη του. Το κυριότερο ήταν παρμένο από τους ρωμαϊκούς χρόνους και πραγματευόταν την αναγκαιότητα του πολέμου στην ανθρώπινη κοινωνία. Επομένως, «καλύτερα ένας ηρωικός πόλεμος, παρά μια ατιμωτική ειρήνη»?
Μολονότι στην εποχή μας ο πλανήτης τείνει να ενοποιηθεί σ’ ένα οικουμενικό χωριό, η ανθρωπότητα ζει μια επισφαλή ειρήνη. Οι διαρκείς ανταγωνισμοί είναι πιθανό να καταλήξουν σ’ ένα πόλεμο, ο οποίος μπορεί να σημάνει και το τέλος της ανθρωπότητας, αν αναλογιστούμε τη θανατηφόρα ισχύ των όπλων που διαθέτουν τα κράτη σήμερα.
Παρόλα αυτά ,είναι γεγονός πως ο πόλεμος εξακολουθεί ακόμα και στις αναπτυγμένες κοινωνίες να αποτελεί καθοριστική «λύση» στις διακρατικές κρίσεις διαιωνίζοντας μίση, έχθρες και πάθη.
Καταρχάς, απόψεις χρονολογημένες από τους ρωμαϊκούς χρόνους αναβιώνουν στην σύγχρονη πραγματικότητα και βρίσκουν έρεισμα στον «πολιτισμένο» δυτικό κοσμο. Δεν είναι λίγοι αυτοί που προτιμούν έναν «ηρωικό πόλεμο» και όχι μια «ατιμωτική ειρήνη». Λησμονούν ,όμως, πως ο πόλεμος δεν συνάδει με τον ηρωισμό ,αλλά με τις ανθρώπινες απώλειες, τα ψυχικά τραύματα και την ηθική εξαχρείωση. Έτσι, τέτοιοι χαρακτηρισμοί όπως «ηρωικός», είναι επικίνδυνοι καθώς μπορούν εύκολα να καλλιεργήσουν φιλοπόλεμες αντιλήψεις και να αναπαράγουν ανάλογα φαινόμενα. Ίσως αυτές οι περίοδοι να προσφέρονται για ανδραγαθήματα στο βωμό της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας, όμως, ο πόλεμος δεν παύει να συνιστά μια απόλυτη καταστροφή για τους λαούς, είτε βρεθούν από τη μεριά των νικητών είτε των νικημένων.
Επιπλέον, αποτελεί σχήμα οξύμωρο να αντιμετωπίζεται η ειρήνη ως «ατιμωτική» για τα κράτη και τους λαούς. Πιο συγκεκριμένα, η έννοια δεν είναι απλώς αντώνυμο του πολέμου, δηλαδή της ωμότητας και της εκδικητικής μανίας, αλλά και συνώνυμο της κατανόησης και της αλληλεγγύης. Αυτό δηλώνει και η ετυμηγορία της ίδιας της λέξης από το αρχαιοελληνικό ρήμα «είρω», που σημαίνει «ενώνω». Επομένως, η ειρήνη σκιαγραφεί μια ιδεώδη κατάσταση ομόνοιας και σύμπνοιας, δυο προϋποθέσεις απαραίτητες για την ευημερία και την πρόοδο των ατόμων και των κοινωνιών στο πλαίσιο της αγάπης και του αλληλοσεβασμού.
Άρα, στην πραγματικότητα, με αυτή τη ρωμαϊκή ρήση τίθεται ένα «μανιχα’ι’στικό» δίλημμα που αποκλείει κάθε ειρηνικό μέσο για την επίλυση των διπλωματικών προβλημάτων. Επειδή, όμως, η ειρήνη εξαρτάται από την ωριμότητα και την αγαθή προαίρεση των ανθρώπων ,ιδιαίτερη συμβολή για την εγκαθίδρυση της έχει η επικράτηση της λογικής και του διαλόγου για τη διευθέτηση των διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη. Με αυτόν τον τρόπο, ο φιλειρηνικός και δημοκρατικός διάλογος αίρει το ψευδοδίλημμα του «ηρωικού πολέμου» και της «ατιμωτικής ειρήνης» πρεσβεύοντας το ιδανικό της ισοτιμίας και της διαλλακτικότητας.
Παράλληλα, στην επεκτατική ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπήρχε το γνωμικό «Sipaucemvis,parabellum», δηλαδή αν επιθυμείς να βασιλέψει η ειρήνη να είσαι έτοιμος για πόλεμο. Δυστυχώς, όμως, αυτό το ρητό δεν ανήκει πια στο μακρινό παρελθόν, αλλά και στο κοντινό παρόν. Μερικοί άνθρωποι ακόμη και σήμερα έχουν την πεποίθηση πως η απειλή της ανώτερης πολεμικής ισχύος ενός λαού διασφαλίζει την υποταγή ή την αναγνώριση του κύρους του από τα άλλα κράτη και κατ’ επέκταση την ειρήνη. Βλέποντας ,όμως, τα πράγματα πρακτικότερα, οι πολεμικοί εξοπλισμοί και η υπεροπλία ενός κράτους δεν εξασφαλίζουν τίποτα άλλο παρά μια κατάσταση «μη πολέμου» καθώς μπορούν να συντηρήσουν μια «ισορροπία τρόμου». Άλλωστε, ο παραλογισμός των όπλων ενισχύει τα συμφέροντα και τα καταχθόνια σχέδια όσων επιθυμούν τον πόλεμο στον βωμό του ατομικού συμφέροντος.
Καταληκτικά, ο πόλεμος γίνεται « δάσκαλος» της βίας και αποτελεί μια πραγματική πληγή για την ανθρωπότητα, εξαιτίας των μεγάλων ανθρώπινων απωλειών και των ολέθριων καταστροφών που προξενεί στον πολιτισμό των λαών. Αξίες που στην ειρηνική ζωή υμνούνται ως αρετές, όπως η ειλικρίνεια, η καλοσύνη και η εντιμότητα στον πόλεμο θεωρούνται αδυναμίες. Οι σχέσεις των ανθρώπων υφίστανται καίριο πλήγμα και οι ίδιοι οδυνηρά συνειδητοποιούν ότι πολέμησαν «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη».
aggelikiboutiva 